آزاده نیوز

اخبار آزادگان فکر جنگ

۳۰ مطلب در بهمن ۱۳۹۹ ثبت شده است

شکل گرافیکی از یک پیشران سوخت جامد و اجزاء اصلی آن

به علاوه هزینه توسعه پیشران سوخت جامد و تعداد قطعات مکانیکی مورد نیاز در آن نیز نسبت به سوخت مایع کمتر است. اما در مراحل بالاتر ماهواره‌بر خصوصاً مرحله نهایی به علت نیاز به مدت زمان سوزش بالا، نیاز به خاموش شدن موتور در مقاطعی از فرایند پرواز، کنترل پذیری بالاتر و نیاز به تنظیم دقیق نیروی رانش در مرحله نهایی جداسازی ماهواره یا مرحله تزریق در مدار از پیشران های سوخت مایع استفاده می شود. لازم به ذکر است در همین ماهواره‌بر ذوالجناح مرحله سوم بیش از 300 ثانیه در حال کار خواهد بود.

 

لازم به ذکر است که برای رفع مشکل شتاب بالای وارد شونده از ماهواره‌بر به محموله ها، ایزولاتور یا جدا کننده ویژه‌ای در پژوهشگاه فضایی ایران برای اولین بار توسعه یافته که در مأموریت‌های ماهواره‌بر ذوالجناح نیز به کار خواهد آمد.

 

در طراحی عملیاتی ماهواره‌بر ذوالجناح مرحله اول حدود 70 ثانیه عمل کرده و مجموعه را به ارتفاع 15 کیلومتری می‌رساند. پس از آن پیشران مرحله دوم عمل کرده و سپس پیشران مرحله سوم که رانش کم داشته اما زمان عملکرد بسیار طولانی تری دارد روشن می شود.

 

استفاده از دو نوع پیشران سوخت جامد و مایع در مراحل مختلف یک ماهواره‌بر سبب ایجاد ماهواره‌بر ترکیبی می شود که البته نباید با استفاده از پیشران ترکیبی یا هایبرید جامد و مایع اشتباه گرفته شود.

 

در پیشران هایبرید یک جزء که می‌تواند سوخت باشد به صورت جامد و جزء دیگر مثلاً اکسیدکننده به صورت مایع ذخیره می‌شود تا مقدار نیروی رانش و فرایند احتراق نسبت به پیشران های سوخت جامد قابل کنترل باشد.

 

لازم به ذکر است که در پیشران سوخت جامد بر خلاف سوخت مایع، پس از شروع احتراق، فرایند کار پیشران به صورت لحظه‌ای تحت کنترل قرار ندارد و تنها بر اساس طراحی انجام شده از ابتدا و بر اساس پارامتر های در دسترس مانند ترکیب سوخت، نوع گرین و حفره های قرار داده شده در آن به صورت طراحی شده از قبل به پیش می رود.

 

اما در پیشران سوخت مایع، با کنترل جریان سوخت و اکسید کننده قابلیت کنترل فرایند احتراق و میزان رانش تولیدی به مقدار زیادی وجود دارد که سبب ایجاد امکان تنظیم دقیق سرعت محموله در هنگام تزریق به مدار می شود.

 

ماهواره‌برهای متعددی از دهه‌های گذشته در کشورهای مختلف نظیر ژاپن، هند و آمریکا و ... با بهره‌گیری از سوخت جامد در مراحل اول یا به صورت مستقل یا به صورت شتاب دهنده (بوستر) ساخته و عملیاتی شده اند.

 

پیش از ماهواره‌بر ذوالجناح با قطر 1.5 متر، بزرگترین قطر پیشران های سوخت جامد کشور مربوط به موشک دو مرحله‌ای سجیل با قطر 1.25 متر بود.

 

با ساخت ذوالجناح نه تنها یک گام در افزایش قطر پیشران‌های سوخت جامد برداشته شد بلکه پیشرانی با نیروی بیش از 74000 کیلوگرم-نیرو یا 74 تن-نیرو به دست آمد که تبدیل به قوی‌ترین پیشران سوخت جامد ساخت کشور شده و برای اولین بار هم در یک کاربرد غیرنظامی به کار گرفته شده است.

 

در ویدئو نمایش داده شده از آزمایش گرم زمینی این موتور که برای اولین بار در برنامه تلویزیونی علمی چرخ از شبکه چهارم سیما پخش شد، 65 ثانیه از 70 ثانیه عملکرد این موتور از ابتدای فرایند تولید نیروی رانش به نمایش گذاشته شد.

۰ نظر موافقین ۰ مخالفین ۰
عرفان علیزاده

ماهواره‌بر ذوالجناح در پرتاب آزمایشی اول در کنار برج خدمات در پایگاه پرتاب سمنان

طبق اخبار اعلام شده پروژه ماهواره‌بر ذوالجناح از حدود کمتر از 3 سال پیش به طور جدی آغاز شده و در روزهای اخیر اولین پرتاب آزمایشی خود را با موفقیت سپری کرده است.

 

این زمان کوتاه برای ماهواره‌بری که با دو سوم وزن سیمرغ در رده مشابه آن توان حمل محموله به مدار مشابه را دارد، بسیار ارزشمند است. این ماهواره‌بر با هزینه توسعه پایین و همچنین هزینه و زمان پایین برای عملیاتی شدن به کمک تسریع برنامه فضایی کشور در بخش پرتابگرها می‌آید.

 

از ویژگی‌های ذوالجناح عدم نیاز به پایگاه پرتاب ثابت است. برای منظومه ماهواره‌ها نیاز است که پرتاب با زوایای میل یا شیب مداری مختلف صورت بگیرد که در صورت استفاده از پایگاه پرتاب ثابت باید از بلوک‌های انتقال مداری استفاده کرد اما با پرتابگری مانند ذوالجناح که امکان استفاده از پرتابگر متحرک را دارد می‌توان با پرتاب از عرض‌های جغرافیایی مختلف در کشور از مکان فعلی در سمنان تا سواحل جنوب کشور بهره‌گیری کرد که برنامه پرتاب از جنوب شرق کشور نیز برای ذوالجناح وجود دارد.

 

به کمک این ویژگی ماهواره‌بر ذوالجناح می‌توان محموله‌هایی را در مدار خورشید آهنگ یا SSO نیز تزریق کرد که برای ماهواره‌های سنجشی قابلیت ارزشمندی را به دست می‌دهد زیرا می‌توان در زوایای ثابتی در زمان‌های مشخصی کار تصویربرداری دقیق را انجام داد. یکی از برنامه‌های ذوالجناح در آینده نزدیک دستیابی به مدار خورشید آهنگ است.

 

پس از ماهواره‌بر قاصد-1 ساخت نیروی هوافضای سپاه که در اردیبهشت 1399 در اولین پرتاب عملیاتی خود با موفقیت ماهواره نور-1 را در مدار 430 کیلومتری قرار داد، ذوالجناح دومین ماهواره‌بر سه مرحله‌ای و همچنین دومین ماهواره‌بر با بهره‌برداری از مراحل سوخت جامد در کنار سوخت مایع است.

 

تا پیش از این، ماهواره‌برهای ایرانی شامل سفیر-1 و سیمرغ (سفیر-2) بودند که هر دو فقط دارای دو مرحله سوخت مایع بودند. اما با ساخت قاصد و ذوالجناح پای سوخت جامد نیز به عرصه فضایی کشور باز شد تا مزیت‌های این نوع پیشرانش نیز به کمک ماهواره‌های کشور در مسیر قرارگیری در مدارها بیاید.

 

سوخت جامد هرچند در میزان نهایی کمیت ضربه ویژه که در مأموریت های فضایی اهمیت دارد هنوز به پیشران های سوخت مایع نرسیده اما می تواند میزان زیادی از نیروی پیشران را در مدت کوتاهی تولید کرده و به بیان ساده‌تر شتاب بیشتری را در اختیار طراحان مأموریت قرار دهد. این امر سبب می‌شود تا استفاده از پیشران سوخت جامد در مراحل اول ماهواره‌برها بسته به توان علمی و فنی کشورها یا شرکت‌های سازنده جذابیت پیدا کند.

 

این نیروی رانش زیاد حاصل از سوخت جامد برای غلبه بر نیروی مقاومت هوا که در ارتفاعات پایین و جو غلیظ وجود دارد کمک کرده و برای عبور سریع از این ارتفاعات به کار می آید.

۰ نظر موافقین ۰ مخالفین ۰
عرفان علیزاده

ماهواره‌بر «ذوالجناح» و رکوردی که از اختیار «سجیل» خارج شد

روز گذشته و در آستانه سالروز صنعت فضایی کشور که در 14 بهمن ماه هر سال به‌مناسبت پرتاب موفق ماهواره امید در سال 1387 با ماهواره‌بر بومی سفیر‌ـ1 به این عنوان نام‌گذاری شده است، خبر یک دستاورد جدید در عرصه فضایی کشور منتشر شد و ماهواره‌بر جدید و سه‌مرحله‌ای ذوالجناح اولین پرتاب آزمایشی خود را با موفقیت پشت‌سر گذاشت.

 

برای اولین بار در حدود یک سال پیش و پس از پرتاب ماهواره‌بر سیمرغ حامل ماهواره ظفرـ‌1 ساخت دانشگاه علم و صنعت که البته با موفقیت کامل همراه نبود، خبر از وجود ماهواره‌بر جدیدی به‌نام ذوالجناح داده شد. در آن زمان تنها اعلام شد که ذوالجناح دارای سوخت جامد و قرار است ناهید‌ـ1 را به مدار مدنظر برساند.

 

با وجود عدم اعلام جزئیات، صرف اطلاع از اینکه برنامه فضایی کشور صاحب یک پرتابگر سوخت جامد نیز خواهد شد، بسیار امیدوارکننده بود تا قراردهی ماهواره‌ها در مدار روند سریع‌تری در آینده نزدیک به خود بگیرد.

در این گزارش به مرور اطلاعات جدیدی که از ماهواره‌بر ترکیبی سوخت جامد و مایع ذوالجناح اعلام شده پرداخته‌ایم.

به‌صورت خلاصه نکات مهم پیرامون ذوالجناح را می‌توان در محورهای زیر بیان کرد:

  • اولین ماهواره‌بر ایرانی با سوخت جامد در مرحله اول
  • اولین ماهواره‌بر با دو پیشران مشابه در مراحل اول و دوم
  • دومین ماهواره‌بر سه‌مرحله‌ای کشور
  • دومین ماهواره‌بر ترکیبی کشور
  • دومین ماهواره‌بر رده وزن محموله بالاتر از 200 کیلوگرم
  • دومین ماهواره‌بر بدون نیاز به سکوی ثابت و در نتیجه به‌سادگی قابل پرتاب از عرض‌های جغرافیایی تا جنوب کشور
  • دارای قوی‌ترین پیشران سوخت جامد رسانه‌ای‌شده ساخت کشور
  • 4برابر کردن توان حمل محموله نسبت به سفیر‌ـ1 با دوبرابر شدن وزن ماهواره‌بر
  • استفاده از مرحله دوم سفیر‌ـ1 به‌عنوان مرحله سوم که در 12 سال گذشته به‌خوبی آزمایش و تثبیت شده است و چندین مأموریت کاملاً موفق را در کارنامه خود دارد.

ماهواره‌بر جدید ذوالجناح دارای سه مرحله است که دو مرحله اول آن سوخت جامد و مرحله سوم سوخت مایع است. اولین آزمایش پرتاب ذوالجناح که اولین مرحله از پرتاب‌های تحقیقاتی آن بود با هدف صحه‌گذاری بر عملکرد پیشران سوخت جامد در یک پرتاب زیرمداری تعریف شد اما علاوه بر عملکرد صحیح مرحله اول، جدایش مرحله اول و شروع به کار مرحله دوم نیز در ارتفاع مورد نظر با موفقیت صورت پذیرفت که موفقیتی قابل توجه را حاصل کرد.

 

طبق برنامه‌ریزی‌های انجام‌شده، سه پرتاب تحقیقاتی برای ذوالجناح پیش‌بینی شده است که اولین آن به انجام رسیده است و سایر مراحل نیز طی یک تا یک و نیم سال آینده باید صورت پذیرد. ممکن است در پرتاب‌های بعدی این فاز محموله ماهواره‌ای نیز در آن قرار داده شود.

 

هدف طراحی این ماهواره‌بر 25.5متری و 52تنی، قراردهی محموله‌هایی تا 220 کیلوگرم در مدار 500کیلومتری دایروی است، از این نظر، توانمندی ذوالجناح نزدیک به ماهواره‌بر بزرگتر و سنگین‌تر سیمرغ است که توان حمل 250 تا 350 کیلوگرم محموله را به مدار 500کیلومتری دارد.

 

لازم به ذکر است که ذوالجناح همانند سیمرغ قابلیت قراردهی تعدادی ماهواره کوچک به‌جای یک ماهواره را نیز دارد و مثلاً می‌تواند 10 ماهواره مکعبی 20کیلوگرمی را با هدف توسعه فناوری‌های منظومه ماهواره‌ای در مدار قرار دهد.

 

از نظر مقایسه با دو ماهواره‌بر قبلی یعنی سفیر-1 و سیمرغ جدول زیر می‌تواند گویای تفاوت‌ها باشد. به طور خلاصه در حالی که قطر ذوالجناح نزدیک به سفیر-1 است، توان عملکردی نزدیک به سیمرغ داشته و از نظر وزنی بین این دو قرار می‌گیرد در حالیکه سهولت پرتاب آن از هر دو ماهواره‌بر مذکور بسیار بیشتر است.

۰ نظر موافقین ۰ مخالفین ۰
عرفان علیزاده

نیازمند اتاق فکر و سوژه‌یابی هم هستیم/ دغدغه‌ی امام برای تاریخ‌نگاری انقلاب چه بود؟

در خصوص دیگر آسیب‌ها هم باید بگویم که هنوز اسناد به طول کامل جمع‌آوری نشده‌اند. اسنادی که در مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس است، اسنادی است که توسط این مرکز طی چهل سال گذشته جمع آوری کرده است. این مرکز با هدف مقابله با تحریف جنگ تاسیس شد. نوارها، اسناد، دفترچه‌های راویان و نقشه‌هایی که توسط این مرکز جمع‌آوری شده، گنجینه ارزشمند و بی‌نظیری است. اما همه این‌ها اسناد نظامی هستند. یکی از افراد که بررسی کرده بود، می‌گفت این اسناد نیم درصد از کل اسناد جنگ است. نامه‌ها، روزنوشت‌ها، دفترچه‌های خاطرات، دست‌نوشته‌ها و... بخش‌ بزرگی از اسناد جنگ هستند که هنوز جمع‌آوری نشده است.

 

بنابراین اسناد مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس سپاه، اسناد نظامی هستند و دفترچه‌های خاطرات بدون روتوش‌ترین و نزدیک‌ترین آثاری هستند که از زمان جنگ باقی مانده است. من برادرم در دفترچه‌اش بسیار شفاف و هرآنچه بوده حتی ترسش را هم نوشته است. برخی از آنان فکر نمی‌کردند که بمانند و روی دفترچه‌ها کاری انجام بدهند. نگهداری از دفترچه‌ها مسئولیت خانواده‌های شهدا و رزمندگان نیست بلکه مراکزی باید این‌ها را به دقت نگهداری و امانت‌داری کنند.

 

متاسفانه به دلیل وضعیت امنیتی که در دوران انقلاب وجود داشت، دست‌نوشته‌ها و روزنوشت‌های بسیار کمی از آن دوران باقی مانده است. آن دست‌نوشته‌ها نیز با ملاحظات بسیاری نگاشته شده است، چراکه ممکن بود به دست ساواک بیافتد. آنچه بیشتر از انقلاب مانده نامه‌ها و اطلاعیه‌هاست.

 

ما علاوه بر اینکه نیازمند نقشه راه هستیم، به اتاق فکر برای سوژه‌یابی و محوریابی هم هستیم. نقشه راه بدون اتاق فکر و جمعی که فرهیخته و دغدغه‌مند باشند، عملی نیست.  

 

حضرت امام به شدت نگران این بودند که در تاریخ‌نگاری انقلاب اسلامی تحریف صورت بگیرد. از این رو به آقای روحانی تاکید داشتند که تاریخ به خاطرات توده مردم مستند شود. امام نمی‌گوید که توده‌ها تاریخ را بنویسند. این وظیفه مورخ است که مطالب خود را مستند به خاطرات توده مردم کند.

 

یکی از آسیب‌‌های تاریخ‌نگاری انقلاب و دفاع مقدس این است که آدم‌ها از منظر و موقعیت کنونی‌شان تاریخ را روایت می‌کنند؛ یعنی روایت‌هایشان آن زمانی نیست، البته این موضوع عمومی است و تنها مختص دفاع مقدس و انقلاب اسلامی نیست. اتفاقاتی که در مورد عملیات‌های کربلای چهار و پنج در سال‌های گذشته رخ داد، این موضوع را تایید کرد.

وظیفه ما مورخان این است که آن آدم‌ها را به تاریخ ببریم و روایت آن زمانی را بیان کنند، البته ایرادی ندارد که تحلیل امروزی خود را بیان کنند، اما باید مرز تحلیل و روایت مشخص باشد و در روایت ملاحظاتی وجود نداشته باشد.

 

در خصوص مناطق ممنوعه نیز به نظر بنده برای ثبت و ضبط هیچ منطقه ممنوعه‌ای وجود ندارد. هر آن چیزی که وجود دارد، باید ثبت و ضبط بشود. اما به هرحال هر مجموعه‌ای بنا بر مصالحی، زمان انتشار آن‌ها را مشخص می‌کند. البته برای انتشار با ملاحظه روش‌هایی همچون لاک‌گیری و رقیق‌کردن (خلاصه کردن ماجرا) نیز وجود دارد.

۰ نظر موافقین ۰ مخالفین ۰
عرفان علیزاده

بزرگترین نقص وجود متولیان متعدد است

بزرگترین نقص در حوزه تاریخ‌نگاری انقلاب، وجود متولیان متعدد است. چون حیطه فعالیت و مسئولیت متولیان، طبقه‌بندی نشده به یک مشکل تبدیل شده است. از این رو خاطرات محسن رفیق‌دوست و عزت‌شاهی توسط چند مرکز ثبت و منتشر شده اما برخی از موضوعات مهم دیگر بدون متولی باقی مانده و معلوم نیست چه کسانی و چه نهادهایی باید بدان بپردازند.

 

این موضوع به معنای نقد عملکرد مراکز و نهادها نیست، بلکه سخنم این است که باید یک نقشه راه و طرح کلان در موضوع تاریخ‌نگاری انقلاب اسلامی وجود داشته باشد و چون چنین چیزی وجود ندارد، هر نهادی بر مبنای سلیقه‌اش عمل می‌کند.

 

موفق‌ترین کاری که در این رابطه انجام گرفت مربوط به دوره‌ای است که دکتر محمدباقر خرمشاد در مرکز اسناد انقلاب اسلامی، معاون پژوهشی بود. ایشان یک طرح ده ساله برای کارهای پژوهشی آماده کردند که شامل احزاب، مجالس، شخصیت‌ها و... بود. تا وقتی که برنامه‌ها طبق آن طرح پیش می‌رفت، خلاها را تا حدودی پوشش می‌داد.

 

مشکل دیگری که وجود دارد، این است که در مراکز علمی و دانشگاهی، "تاریخ انقلاب اسلامی" به عنوان موضوع تاریخی مورد پذیرش قرار نگرفته است. برخی از اساتید هم که تاریخ انقلاب اسلامی را در دانشگاه‌ها ارائه می‌کنند، اصلاً اعتقادی به انقلاب اسلامی ندارند. بعضی از آنان نهضت آزادی و جبهه ملی را بیش از حضرت امام قبول دارند. 

 

قاضی: من هم معتقدم که نیازمند نقشه جامع هستیم. متاسفانه سوژه‌یابی درست و کامل انجام نداده‌ایم.وقتی که موضوعات و سوژه‌ها را احصا بکنیم و نقشه جامع برای تدوین تاریخ انقلاب اسلامی و دفاع مقدس تدوین بکنیم، می‌توانیم برنامه‌ریزی کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت برای انجام طرح‌ها داشته باشیم. اینکه رهبر انقلاب فرمودند خاطرات جنگ می‌تواند صد برابر بشود؛ یعنی یک صدم آن چیزی را که می‌شود کار کرد، کار نشده است. صد برابر شدن کتاب خاطرات طی چندین سال امکان‌پذیر است، اما باید باور داشته باشیم که یک صدم هم کار نشده است.

 

هفته دفاع مقدس، انجمن سخن لندن وبیناری در خصوص جنگ ایران و عراق برگزار کرد. یکی از اساتید دانشگاه شیکاگو که میهمان این برنامه بود در خصوص نقش زنان در جنگ کار کرده و کتابی نوشته بود. کتاب "شماره پنج" بنده را هم ایشان دیده و استفاده کرده بود. بنده با آقای کمره‌ای در این خصوص گفتگو داشتم که چرا آنان می‌توانند در مورد نقش زنان در جنگ کتاب می‌نویسند، اما ما در داخل برای نگارش چنین کتابی به مشکل برمی‌خوریم. ما به لحاظ روشی مشکل داریم و به نظر می‌رسد این مشکل به پارادیم ذهنی ما بازمی‌گردد. وقتی جنس همه کارهایی که می‌خواهیم انجام بدهیم، تبلیغی و ترویجی است و فضایی که در آن کار می‌‌کنیم، اجازه ورود به برخی از موضوعات را نمی‌دهد و در نتیجه دستگاه تفکر به سمتی هدایت نمی‌‌کند که این سوال ایجاد بشود، در عمل و روش ما اثر می‌گذارد. به نظر بنده مساله اصلی پژوهش‌های جنگ همین پارادایم‌های ذهنی است.

۰ نظر موافقین ۰ مخالفین ۰
عرفان علیزاده

تاریخِ تاریخ‌نگاری انقلاب

تاریخ‌نگاری انقلاب اسلامی از سال 41 و 42 با کتاب «نهضت دو ماه روحانیون» مرحوم آقای دوانی شروع شد، اما تا اوج‌گیری انقلاب اسلامی اثر دیگری تولید نشد. البته جزواتی در این رابطه تولید و منتشر شد. در سال 56 کتاب «بررسی و تحلیلی بر نهضت امام خمینی» از سوی حجت‌الاسلام روحانی در نجف منتشر شد که اثری قابل توجه و مهم است.

 

بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، کشور به مدت یک دهه درگیر بحران‌ها و جنگ شد و در نتیجه تاریخ‌نگاری انقلاب اسلامی را تحت‌الشعاع خود قرار داد. به نظرم تاریخ‌نگاری انقلاب اسلامی به طور جدی بعد از پایان یافتن جنگ تحمیلی، آغاز شد. مرکز اسناد انقلاب اسلامی و چند مرکز و بنیاد دیگر پس از پایان جنگ شکل گرفتند.

 

باتوجه به اینکه چهل سال از پیروزی انقلاب اسلامی می‌گذرد، تاریخ‌نگاری انقلاب اسلامی باید به صورت جدی نقد و آسیب‌شناسی شود. ضمن اینکه باید بررسی کرد چه کارهایی انجام گرفته و چه کارهایی انجام نشده است و در گام دوم انقلاب باید انجام بگیرد و در نتیجه یک «نقشه راه» برای آینده تاریخ‌نگاری انقلاب اسلامی تهیه شود.

 

مراکز مختلفی که در رابطه با تاریخ‌نگاری فعالیت دارند، ماموریت‌های گوناگونی دارند. دغدغه‌های مسئول هر نهاد بر اقدامات‌شان تاثیرگذار است. بنابراین لازم است مراکز مرتبط با تاریخ‌نگاری انقلاب اسلامی، دور هم بنشینند،

 

هم‌فکری کنند و نقشه راهی تهیه سازند. تا این اتفاق نیافتد، کارهای جزیره‌ای و محلی به همین شکل ادامه خواهد یافت و شکل منسجم پیدا نخواهد کرد. اکنون در حوزه کودک و نوجوان، مجموعه کتاب‌های خوب و مناسبی نداریم. اصلاً مرکزی در این رابطه مسئولیت دارد؟ وقتی نقشه راه وجود نداشته باشد، این خلاها نیز وجود دارد.

۰ نظر موافقین ۰ مخالفین ۰
عرفان علیزاده

خلاء نظریه‌پردازی در حوزه تاریخ‌نگاری انقلاب

جناب آقای نیکبخت تاریخ‌نگاری انقلاب اسلامی به لحاظ کمی و کیفی چه رشدی داشته و شما وضعیت کنونی تاریخ‌نگاری انقلاب را چگونه ارزیابی می‌کند و چه پیشنهادی برای آینده تاریخ‌نگاری انقلاب دارید؟

 

نیکبخت: در حوزه تاریخ‌نگاری انقلاب اسلامی، خلاء نظریه‌پردازی وجود دارد. متاسفانه پس از گذشت چهل سال از پیروزی انقلاب اسلامی، همچنان کتاب «ایران بین دو انقلاب» یرواند آبراهمیان منبع درسی و تاریخی در مراکز علمی و دانشگاهی است. این موضوع نشان می‌دهد که در این رابطه کاری انجام نداده‌ایم یا اگر کاری انجام شده به نتیجه نرسیده است.

 

در رابطه با آن نامه حضرت امام به آقای روحانی نیز باید بررسی کرد که امام چه نگاهی نسبت به مردم در انقلاب داشتند. مطالعات بنده نشان می‌دهد که شروع نهضت امام خمینی، یک حرکت تکلیف‌محور بود و در هر مرحله از نهضت، حرکت‌ها بر مبنای تکلیف انجام گرفته است.

 

به نظر بنده اگر تلاش شود تا حکم قرآنی «إِنَّ اللهَ لاَ یُغَیِّرُ مَا بِقَوْمٍ حَتَّى یُغَیِّرُواْ مَا بِأَنْفُسِهِمْ» به عنوان نظریه در حوزه تاریخ انقلاب بیان بشود، به جاست. البته بزرگان دینی بدان اشاره کرده‌اند، اما در مراکز علمی کمتر به آن توجه شده است. انقلاب اسلامی مردم ایران با این اندیشه قرآنی به راه افتاد. از این رو تاکید امام بر این بود که مردم بخواهند و به وظایف خود آشنا شوند. وقتی که مردم به وظایف خودشان آشنا شوند، انقلاب اسلامی خود به خود محقق خواهد شد.

 

حضرت امام در مشی مبارزاتی خود هیچگاه موافق مبارزه مسلحانه نبودند. امام برای رهایی فدائیان اسلام از اعدام تلاش‌هایی کردند، اما در دوره نهضت اسلامی بر مبارزه مسلحانه تکیه نکردند و جمله‌ای نیز از امام در این رابطه نداریم. در مقابل تکیه امام بر مبلغان، وعاظ، خطبا، گویندگان مذهبی و شخصیت‌های فرهنگی انقلاب اسلامی بوده است. اگر انقلاب اسلامی اتفاق افتاد، نتیجه سخنرانی‌های شهید مطهری، شهید بهشتی، شهید باهنر، آیت‌الله خامنه‌ای، شهید هاشمی‌نژاد و ده‌ها شخصیت سخنور و خطیب دیگر همچون حجت‌الاسلام فلسفی بود. این‌ها با آگاه کردن و تنویر افکار عمومی توانستند بستر انقلاب را فراهم کنند.

 

حضرت امام از همان ابتدای نهضت، بر تشکیل جلسات به خصوص بین علما و شخصیت‌های مذهبی تاکید داشتند. ایشان در سال 42 در نامه‌هایی که به علمای سراسر کشور نوشتند به این موضوع اشاره کردند. شهید مطهری در سال 57 به دیدار امام خمینی در پاریس رفتند. شهید مطهری وقتی به ایران بازگشت، از ایشان پرسیده شد، شما امام را چگونه دیدید؟ مطهری فرمودند که من امام را چهار ایمان دیدم. آمن بربه، آمن به سبیله، آمن به هدفه و آمن به قومه؛ یعنی امام به قوم و مردم خودش ایمان داشت. این ایمان نیز ظاهری و صوری نبود و تنها کاربرد ابزاری نداشت.

۰ نظر موافقین ۰ مخالفین ۰
عرفان علیزاده

مردم باید وارد تاریخ‌نگاری انقلاب شوند

در سال‌ها و دهه‌های گذشته مراکز متعددی در حوزه تاریخ‌نگاری انقلاب اسلامی و دفاع مقدس به وجود آمده است، اما همچنان مردم در سطح جامعه نسبت به بسیاری از اتفاقات تاریخی در کشور بی‌اطلاع و کم‌اطلاع هستند و در مواجهه با یک روایت معارض و جعلی، آن روایت را به راحتی می‌پذیرند و به آن اعتماد می‌کنند. به نظر شما چه دلایلی موجب شده است تاریخ‌نگاری انقلاب اسلامی و دفاع مقدس آنچنان موثر نباشد؟

 

قاضی: برای رشد عقلانیت در میان مردم و مخاطبان تلاش شایسته‌ای انجام نشده است. به عبارتی مردم را محقق و پرسشگر بار نیاورده‌ایم. مسئولان در این رابطه مسئولیت دارند.

 

امام در نامه خود به حجت‌الاسلام سیدحمید روحانی مبنی بر تدوین تاریخ انقلاب اسلامی فرمودند: «باید‏‎ ‎‏پایه‌های تاریخ انقلاب اسلامی ما چون خود انقلاب بر دوش پابرهنگان مغضوب قدرت‌ها‏‎ ‎‏و ابرقدرت‌ها باشد.»‏ باید گفت یکی از تفاوت‌های تاریخ‌نگاری قبل و بعد از انقلاب آن است که پدیده انقلاب اسلامی همه چیز را زیر و رو کرد.

 

من همواره پیش خودم فکر می‌کردم اگر بخواهیم تاریخ انقلاب را بنویسیم باید به سراغ کسانی برویم که مبارزه مسلحانه کردند و متحمل زندان، شکنجه و تبعید شدند. اما چند سال پیش سخنی از حضرت امام شنیدم مبنی بر اینکه اگر این مردم نبودند، ما هنوز در کنج زندان‌ها بودیم و در تبعید به سر می‌بردیم. این مردم بودند که ما را از زندان‌ها درآوردند

 

به حکومت رساندند. از همین سخن امام متوجه شدم که کار مردم مهم و اصلی بود. ما چند سال پیش مقاله‌ای با عنوان جمهوری تاریخ‌نگاری انقلاب نوشتیم. در آن مقاله عنوان کردیم که جمهوری اسلامی تشکیل شد، اما مردم (جمهور) وارد تاریخ‌نگاری انقلاب نشدند.

 

امام، مردم را هسته اصلی انقلاب می‌دانستند. بنابراین اگر می‌خواهیم صحیح و حتی علمی تاریخ انقلاب را توصیف و روایت بکنیم، باید به سراغ مردم به معنای روایان حقیقی انقلاب برویم. مبارزان هم جزوی از مردم هستند که آنان در خط مقدم مبارزه و انقلاب بودند و طبیعی است با گذشت چهل سال از پیروزی انقلاب باید خاطرات تمامی این مبارزان حداقل ثبت شده باشد.

 

تاریخ‌نگاری یک کار تخصصی و علمی است. به نظر می‌رسد منظور امام نیز این بوده است که مورخان برای نگارش تاریخ انقلاب به سراغ مردم به عنوان منابع اصلی بروند.

 

به هر حال مجموعه‌هایی مشغول انجام این کار هستند و تابلویشان هم همین است. دفتر جبهه فرهنگی انقلاب اسلامی به موضوع مردم‌نگاری و تاریخ انقلاب اسلامی می‌پردازد، اما هنوز جای کار بسیاری وجود دارد. البته در حوزه تاریخ دفاع مقدس، روایت‌های مردمی بسیاری منتشر شده که البته روایت‌ها باید بیشتر از این‌ها باشد.

۰ نظر موافقین ۰ مخالفین ۰
عرفان علیزاده

ثبت تاریخ دفاع مقدس از خاطرات آغاز شد

ثبت تاریخ دفاع مقدس از خاطرات آغاز شد. در دوران دفاع مقدس، واحد تبلیغات جبهه و جنگ، دفترچه‌هایی تولید و در اختیار رزمندگان قرار داد تا خاطرات روزانه خود را بنویسند. به هر رزمنده هم دو دفترچه داد تا یکی از آن را به واحد تبلیغات بدهند و یکی را پیش خود نگه دارند. البته در دفتر مطالعات جنگ سپاه که زیرنظر دفتر سیاسی سپاه بود، نیز اقدامات بسیار مهم و ارزنده‌ای برای ثبت دقیق وقایع جنگ انجام گرفت.

 

در نتیجه از مواد خامی که به دست آمد، کتاب‌های بسیاری منتشر شد. در اوایل دهه هفتاد حوزه هنری براساس دفترچه‌های خاطرات اقدام به انتشار کتاب‌هایی کرد. برخی از همان کتاب‌ها و همان محتواها در دهه‌های بعد بازتولید شدند. در دهه‌های بعد احساس شد که آن کتاب‌ها نیازمند ارائه جزئیات و توصیفات بیشتر به مخاطبان است

 

آن واقعه به طور کامل و دقیق منعکس و ثبت شود. در دهه هفتاد مردم و مخاطبان از سال‌های جنگ فاصله چندانی نگرفته بودند و ارائه جزئیات و توصیفات حشو به حساب می‌آمد، اما در دهه‌های بعد این‌ها لازم است. بنابراین تغییر فضا، رشد عقلانیت و وجود روایت‌های معارض موجب شده است کتاب‌های نخستین حوزه دفاع مقدس، به صورت قطورتر بازتولید شوند.

 

 

در کتاب‌های دهه شصت و هفتاد بسیاری از عملیات‌ها با توجه به پارادایم موجود در آن زمان مبنی بر اینکه ما در جنگ پیروز بودیم و بر عراق غلبه پیدا کردیم، پیروز معرفی شده است یا برای اینکه روحیه مردم حفظ شود، از لفظ شکست برای برخی از عملیات‌ها استفاده نشده است. اما وقتی اسناد منتشر و در اختیار مردم و پژوهشگران قرار می‌گیرد، آنان می‌بینند که ما در تمامی عملیات‌ها پیروز نبودیم. این موضوع تبدیل به سوال می‌شود و نسل جدید به دنبال پاسخ سوالاتش است. برای اینکه به این سوالات پاسخ داده شود، باید عمیق‌تر و دقیق‌تر پژوهش و روایت کرد.

 

البته موضوع در همین حد باقی نمی‌ماند. گاهی روایت‌های معارضی پیدا می‌شود که یک پیروزی مسلم و آشکار را شکست جلوه می‌دهد و زیرسوال می‌برد. به طور مثال این سوال را مطرح می‌کنند که در فلان عملیات پیروز شدید، اما به چه بهایی؟ این تعارضات و تناقض‌ها، پژوهشگران را مجبور می‌کند تا مدام خودشان را رشد و ارتقا بدهند و خلا و اشتباهات کارهایشان را رفع کنند.

 

اکنون در آستانه انتخابات ریاست‌جمهوری قرار داریم، انتخابات‌ها به گونه‌ای خاطره‌بازی هستند؛ بدین صورت که کاندیداها برای رقابت با یکدیگر مردم را به تاریخ ارجاع می‌دهند. یعنی کاندیداها برای رای‌آوری و به دست گرفتن سرنوشت یک ملت از تاریخ استفاده می‌کنند.

۰ نظر موافقین ۰ مخالفین ۰
عرفان علیزاده

"تاریخ‌نگاری انقلاب" نیازمند نقشه راه و اتاق فکر است

با گذشت بیش از 40 سال از پیروزی انقلاب اسلامی و وجود مراکز متعدد در حوزه تاریخ‌نگاری انقلاب اسلامی و دفاع مقدس، ضروری به نظر می‌رسد تا در آستانه چهل سال دوم انقلاب، مسیری که تاریخ‌نگاری انقلاب طی کرده مورد بازخوانی، ارزیابی و نقد و بررسی قرار بگیرد.

 

میزان تولیدات و آثار منتشر شده در حوزه تاریخ انقلاب و دفاع مقدس در سال‌ها و دهه‌های گذشته چشمگیر و قابل توجه بوده است، اما برخی کیفیت و قالب ارائه این آثار را مثبت ارزیابی نمی‌کنند. به نظر می‌رسد به همین دلیل تاریخ‌نگاران انقلاب در مواجهه با روایت‌های معارض واکنشی و حتی منفعلانه عمل می‌کنند.

 

برای بررسی وضعیت تاریخ‌نگاری انقلاب اسلامی میزگردی با حضور آقایان رحیم نیکبخت و مرتضی قاضی برگزار شد که متن کامل آن را در ادامه می‌خوانید. 

 

نیکبخت پژوهشگر تاریخ انقلاب اسلامی و معاون سابق مرکز اسناد انقلاب اسلامی است که تاکنون آثاری همچون «ناگفته‌هایی از بهائیت»، «جنبش دانشجویی تبریز»، «پژوهشنامه انقلاب اسلامی»، «تحولات غرب آذربایجان» و «پیدایش فرقه دمکرات آذربایجان» از وی منتشر شده است.

 

قاضی نیز نویسنده و پژوهشگر تاریخ دفاع مقدس و مدیر گروه مطالعات غیرنظامی مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس است که تاکنون کتاب‌هایی همچون «عملیات فریب»، «متهم دادگاه»، «حرفه‌ای»، «شماره پنج» و «بانگ آزادی» از او منتشر شده است.

 

قاضی:  موضوعات مختلفی تاریخ‌نگاری ایران معاصر و انقلاب اسلامی را تهدید می‌کند. یک بخش از موضوعات مربوط به نهادها، افراد، سیاست‌ها و تصمیم‌گیران داخلی است. یک بخش هم به رقبا برمی‌گردد؛ یعنی کسانی که تاریخ ما را می‌نویسند و نقش آنان جدی است. برخی از آنان تاریخ‌سازی و برخی روایت خود را از حوادث تاریخی بیان می‌کنند؛ مانند شبکه‌های فارسی‌زبان که در این رابطه فعالیت دارند و نمی‌توان آن‌ها را نادیده گرفت. از این رو موضوع جنگِ روایت‌ها کاملاً جدی است.

۰ نظر موافقین ۰ مخالفین ۰
عرفان علیزاده